Ik heb deze uitgave uit de serie TIB tools regelmatig op mijn netvlies gehad. Ik blijf mij verbazen over de ondertitel van dit boek. Allereerst vraag ik mij af hoe die andere 6 aanraders heten, vervolgens vraag ik me af hoe het kan dat een uitgever de naam ‘Hangijzer’ dan niet met een kapitaal geschreven heeft en dan gaan mijn gedachten met mij op de loop. Om jullie verdere onnozelheden te onthouden en mij te beperken tot het waarom van dit schrijfwerkje, sla ik hier even een regel over. De betiteling ‘schrijfwerkje’ is schertsend bedoeld, want het is een aanrader voor eenieder die in het onderwijs werkzaam is en nadenkt over passender onderwijs aan meer- en/of hoogbegaafden. Buiten het feit dat de minder dan 100 bladzijden een schat aan nuttige informatie bevatten is het makkelijk leesbaar, wetenschappelijk onderbouwd en voor iedere leerkracht bruikbaar. Aan het eind van elk hoofdstuk besluit Eleonoor van Gerven, de auteur, met een overzichtelijke ‘tool’ en een samenvatting.
Van Gerven noemt de zichtbaarheid van leren, ontrafelt de voorgenomen keuze voor een alternatief onderwijsaanbod, beschrijft hiervoor de gevolgen voor jouw rol als leerkracht, bepreekt de noodzaak van het betrekken van de volledige ecologie van de leerling en start met het hoofdstuk ‘Doe het samen’
Dit hoofdstuk wil ik graag iets meer tegen het licht houden, want de vanzelfsprekendheid van dit gegeven verdwijnt vaak als de waan van de dag en de belangen en mogelijkheden van de organisatie je inhalen. Ik ben de afgelopen 3 jaar opgeleid als theoretisch onderlegd specialist en dan merk je dat je echt wel moeite moet doen om een en ander van de grond te krijgen. Binnen het onderwijs is niets zo duidelijk als onduidelijkheid of andersom zoals je wenst. Je draagt als school een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van alle leerlingen. Zo ook voor de begaafde leerlingen. Aangezien het om een klein percentage leerlingen gaat in dit geval, is het zaak om voor het geschreven beleidsplan voldoende draagkracht te creëren, omdat anders het plan blijft bij het woord en niet meer. Om dit ‘plan’ meer body te kunnen geven zal er moeten worden ingespeeld op de pedagogische basisbehoeften competentie, autonomie en relatie (Deci & Ryan, 2000) Deze gelden dus niet alleen voor leerlingen, maar ook voor volwassenen.
Competentie
In hoeverre voel jij je als leerkracht bekwaam als het gaat om differentiatie. De opleiding richt zich op het zogenaamde HandelingsGericht Werken, het HGW, waarbij jouw groep ingedeeld wordt in 3 subgroepen. De verdeling van deze groepen verschilt per groep en zelfs per vakgebied, maar laten we gaan generaliseren en het hoogste niveau 20% maken (dit zijn dan jouw best scorende leerlingen) De doelgroep waar wij nu over spreken zit dan weer in de bovenste helft van de genoemde groep en de hoogbegaafde leerlingen zit dan weer in het bovenste kwart van die groep. Kort gezegd, om een aanbod te kunnen bieden moet je op zijn minst 5 verschillende niveaus kunnen bedienen. Ik kan mij voorstellen dat dit iets met je competentiegevoel doet, temeer omdat de gedragscomponent van begaafdheid zich op verschillende manieren uit. Als leerkracht zit je vaak ook nog met de uitdaging welke leerinhouden er geboden gaan worden. Welke leerdoelen moeten er behaald worden, want deze selecte doelgroep beheerst vaak het reguliere aanbod al.
Autonomie
Leerkrachten werken graag autonoom. Grofweg betekent dit dat zijzelf willen bepalen met wie zij willen samenwerken en in mindere mate naar wie zij willen luisteren. Gekheid natuurlijk, maar de autonomie van de leerkracht wordt begrenst door de visie van de school. Dit is het kader waarbinnen de leerkracht werkt. Methodes vaak als hulpmiddel, in een enkel geval als doel en de zelfstandigheid en verantwoordelijkheid in het kiezen van eigen didactische aanpakken. Als het standaardaanbod en dito aanpak onvoldoende werkt kan de leerkracht zelf hiervan afwijken. Als dit afwijken onvoldoende oplevert, moet er overlegd worden. In de begeleiding van begaafde leerlingen betekent dit dat dit overleg al snel plaats zal moeten vinden, omdat het leerrendement van het verrijkingsaanbod van een methode veelal laag is. Deze leerlingen leren op een andere manier en hebben hierbij ook jouw begeleiding nodig. Anders zal leergedrag waarschijnlijk niet als zodanig zichtbaar worden. De 3 factoren, leerinhoud, leertijd en leergedrag zullen als doorgaande lijn zichtbaar moeten blijven in de schoolloopbaan van de leerling. Aangezien deze noodzakelijke interventies de autonomie van de leerkracht verder beperken kan dit het competentiegevoel van de leerkracht ook beïnvloeden.
Relatie
Het team ook een relatie moeten ervaren met het thema ‘begaafdheid’ Als de leerkracht niet noodzakelijkerwijs vindt dat zijn onderwijs aangepast zou moeten worden, zal deze zich ook minder betrokken voelen bij het ontwikkelen van een gezamenlijke visie. Indien de leerkracht dan beleid moet gaan volgen die haar competentiegevoel en behoefte aan autonoom handelen aantasten, zal ze ook minder bereid zijn een passend aanbod te verzorgen. In het kader van #POinactie stel ik dat veel leerkrachten zich overbelast voelen en zal het ontwikkelen van een gezamenlijke visie omtrent begaafdheid niet tot de hoogste prioriteit behoren. Als ‘de werkgroep’ dan voornamelijk ‘alleen’ werkt, bestaat de mogelijkheid dat het team zich minder betrokken voelt bij het geheel en de bereidwilligheid om er energie in te steken zal afnemen. De kans op een succesvolle begeleiding neemt hierdoor af. Het zal eerder een belemmering vormen voor het onderwijzend personeel.
Om aan het geheel van competentie, autonomie en relatie tegemoet te komen is het samen doen van groot belang.
Van Gerven stelt in haar boek dat het team een trektocht moet maken en her en der piketpaaltjes moet zetten bij belangrijke punten. Alleen dan vergroot je de kans van slagen.
Bovenop het feit dat samenwerken in dit geval een uitstekende keuze zal zijn, blijf ik achter met de gedachte over de namen van de andere 5 aanraders. Samen heb ik ondertussen gevonden.